In deze eerste fase gaat het echt om een opvangvraag en geen huisvestingsvraag. Veiligheidsregio’s zijn nu aan zet om de opvang te realiseren, de gemeenten in die regio’s voeren het uit.
Alle initiatieven om Oekraïners op te vangen worden vanzelfsprekend toegejuicht. Hoe wrang het ook klinkt, de rijksoverheid wil voorkomen dat de opvang van vluchtelingen ten koste gaat van de huisvesting van statushouders, andere aandachtsgroepen en overige woningzoekenden. We willen verdringing zoveel mogelijk voorkomen.
Als blijkt dat vluchtelingen uit Oekraïne langer blijven, dan zal de initiële opvangvraag veranderen in een huisvestingsvraag. Op dit moment werkt het Rijk verschillende scenario’s uit voor wanneer dat punt bereikt is en hoe mensen dan gehuisvest moeten worden. Dat zal mede afhankelijk zijn van het aantal mensen dat langdurig in Nederland verblijft of zich zelfs permanent hier wil vestigen.
Zeker als grote aantallen mensen hier langer willen blijven, kan er ook een beroep gedaan worden op corporaties om zoveel mogelijk Oekraïense mensen te huisvesten.
Corporaties kunnen in deze eerste fase het best helpen door samen met gemeenten sterk in te zetten op de huisvesting van statushouders. Zij hebben recht op huisvesting en daarvan zitten er nu zo’n 12.000 in de opvang bij COA. Juist nu is het belangrijk deze opvang zoveel mogelijk te ontlasten zodat er ruimte komt om vluchtelingen uit Oekraïne op te vangen.
Het is daarnaast niet ondenkbaar dat er meer Oekraïense vluchtelingen naar Nederland komen en dat sommige vluchtelingen hier voor langere tijd of zelfs permanent willen blijven. Daardoor is het verstandig om creatief naar je vastgoed te kijken. Wat is mogelijk geschikt (te maken) voor opvang of (tijdelijke) huisvesting? Denk aan leegstaand maatschappelijk vastgoed, bedrijfsonroerend goed, woningen die op de nominatie staan om gesloopt te worden of locaties waar in snel tempo flexwoningen gerealiseerd kunnen worden. Er wordt nu verkend of dergelijk vastgoed volgens de Woningwet tijdelijk ingezet mag worden voor opvang, in afwachting van transformatie.
Woningcorporaties kunnen leegstaand bedrijfsonroerend goed of maatschappelijke gebouwen beschikbaar stellen aan de gemeente of een maatschappelijke organisatie voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen. De gemeente draagt in de huidige fase zorg voor de verdere opvang en de inrichting van het gebouw voor tijdelijk verblijf. Zij ontvangt hiervoor een vergoeding van het Rijk.
Bij het in gebruik nemen van een BOG/MOG gebouw als opvang, wordt de primaire functie van het gebouw (tijdelijk) veranderd van maatschappelijk of bedrijfsmatig vastgoed naar wonen. Het gaat hier om opvang zonder dat er een huurcontract wordt aangegaan, er wordt bijvoorbeeld gebruikgemaakt van een bruikleenovereenkomst. De toewijzingsregels gelden dan niet. Corporaties mogen volgens de Woningwet zelf geen opvang organiseren. Die taak ligt bij de veiligheidsregio’s en gemeenten. Wordt u als corporatie benaderd om een gebouw aan te huren voor opvang, dan kunt u die partij doorverwijzen naar de gemeente.
Op dit moment is de juridische status van vluchtelingen uit Oekraïne nog niet volledig uitgewerkt. Daarmee kan ook nog geen huisvestingsvergunning verleend worden. Het is nog onduidelijk wat dit betekent voor de juridische mogelijkheid om een huurcontract te sluiten.
Als corporatie mag je huurders toestemming geven om Oekraïense vluchtelingen in huis te nemen, waarbij je eisen kunt stellen aan duur en aantal personen. Dit kan van belang zijn met het oog op de leefbaarheid. Daarbij doe je er goed aan overenthousiaste huurders te wijzen op de gevolgen van het in huis nemen van vluchtelingen. Bijvoorbeeld voor de persoonlijke levenssfeer aan beide kanten.
Inmiddels is meer bekend over de gevolgen die het in huis nemen van Oekraïense vluchteling heeft voor de uitkeringen en toeslagen van bewoners. Een bewoner kan iemand opvangen tot maximaal 6 maanden zonder gevolgen voor hun uitkering. Na die 6 maanden kunnen gemeenten de kostendelersnorm gaan toepassen maar daar zijn ze niet toe verplicht. Toch is het dan verstandig om als gastgezin wel contact op te nemen met de gemeente als ze iemand langer willen opvangen.
Indien iemand uitkeringen ontvangen vanuit de Sociale Verzekeringsbank (SVB) zoals AOW, ANW of AIO is het belangrijk dat ze bij de SVB melden dat ze iemand opvangen en welke eventuele afspraken er over vergoedingen zijn gemaakt. Meer informatie hierover lees je hier. Ook in dit geval heeft opvang tot maximaal 6 maanden geen gevolgen. Het is nog onduidelijk welke gevolgen er daarna zijn.
In een recente kamerbrief meldt de regering dat zij plan zijn om inschrijving van gevluchte Oekraïners op het adres van toeslaggerechtigden geen invloed te laten hebben op de hoogte van die toeslag. Dit is echter nog niet geregeld en zal later in een wetsvoorstel met terugwerkende kracht vorm krijgen.
Een huurder mag logées in huis ontvangen voor een korte periode. Daar is geen toestemming voor nodig van de verhuurder. Als een huurder voor langere tijd logé(e)s in huis wil nemen, dan overleggen huurder en verhuurder daarover.
Als logé(es) meebetalen aan de huur, dan is er sprake van onderverhuur. Volgens de wet mag een huurder niet zomaar een gehele huurwoning onderverhuren aan een ander. In het huurcontract staat wat wel mag en wanneer overleg of toestemming nodig is.
De huurder woont officieel samen als logé(e)s zich bij de gemeente op zijn adres laten inschrijven in de Basisregistratie personen (BRP). Dat kan gevolgen hebben voor uitkering en huurtoeslag.
Op dit moment is nog niet duidelijk wat de gevolgen zijn, omdat de opvang van Oekraïense vluchtelingen een bijzondere situatie is. Ministeries en gemeenten zijn in gesprek om de gevolgen van de opvang thuis uit te zoeken en kijken hoe ze het particulieren makkelijker kunnen maken.
We adviseren huurders gebruik te laten maken van een organisatie zoals Takecarebnb. Zij matchen sinds 2015 Oekraïense vluchtelingen aan gastgezinnen en maken hiervoor gebruik van de principes van de logeerregeling van COA. Hiermee geldt in principe een periode van 3 maanden die eventueel verlengd kan worden. Let op: de logeerregeling geldt niet voor Oekraïners omdat ze geen verblijfsvergunning hebben.
Huurders kunnen verwezen worden naar Vluchtelingenwerk en Takecarebnb voor tips en meer informatie. Ook heeft het ministerie een handreiking met de belangrijkste informatie opgesteld:
