ATAD1 heeft als doel grensoverschrijdende belastingontwijking tegen te gaan. Woningcorporaties zijn echter nationaal opererende organisaties, die op geen enkele manier aan internationale belastingontwijking kunnen doen. Het is duidelijk nooit de bedoeling geweest van de Europese Commissie om met deze richtlijn de belastingdruk voor woningcorporaties te verhogen.
Vanaf 1 januari 2019 mogen rentelasten nog maar worden afgetrokken tot 30 procent van de zogeheten fiscale ebitda. Ebitda is de fiscale winst vóór rentelasten, afschrijvingen, afwaarderingen en belastingen. De ATAD-richtlijn laat ruimte om uitzonderingen op de hoofdregel te maken, Nederland heeft ervoor gekozen alleen een drempelvrijstelling van 1 miljoen euro in te voeren.
Mogelijke vrijstellingen woningcorporaties
Er zijn verschillende manieren om woningcorporaties uit te zonderen van de renteaftrekbeperking. Allereerst de generieke stand-alonevrijstelling, waarmee alle zelfstandige entiteiten worden vrijgesteld. Daarnaast is er vrijstelling mogelijk voor openbare infrastructurele projecten. Europese lidstaten kunnen zelf bepalen of sociale woningbouw wordt aangemerkt als een langlopend openbaar infrastructuurproject: dat wordt niet afgewezen vanuit Brussel. Een aantal landen heeft daadwerkelijk onroerende zaken, al dan niet specifiek voor sociale woningbouw, onder deze uitzonderingsmogelijkheid gebracht.
Geen staatssteun
Volgens Korving en De Ruiter is het mogelijk om woningcorporaties uit te zonderen. De Nederlandse overheid stelt tot nu toe dat er dan sprake zou zijn van staatssteun, maar de argumentatie daarvoor is wankel. Staatssteun dient immers een selectief voordeel op te leveren, maar daarvan is geen sprake bij een uitzondering op de renteaftrekbeperking. Europese jurisprudentie wijst uit dat er alleen sprake is van een selectief voordeel, als de belastingplichtige bevoordeeld wordt ten opzichte van het referentiestelsel. De hoofdregel in Nederland is juist dat rente aftrekbaar is. Renteaftrekbeperking vormt de uitzondering en door woningcorporaties uit te zonderen van deze renteaftrekbeperking (in wezen een uitzondering op de uitzondering) wordt juist teruggevallen op de hoofdregel. Er is dus geen sprake van een selectief voordeel, maar juist van het afzien van een nadelige beperking.
Doelstelling van de renteaftrekbeperking
De doelstelling van de renteaftrekbeperking is (naast voorkoming van internationale belastingontwijking) om de fiscale behandeling van vergoedingen op de verstrekking van eigen en vreemd vermogen gelijker te behandelen. De Nederlandse overheid heeft met de invoering van de ATAD-richtlijn er bewust voor gekozen om ook de balans tussen vreemd en eigen vermogen in balans te willen brengen. Ze kiest zodoende voor een stringente invoering van de richtlijn. Woningcorporaties kunnen echter niet over extern aangetrokken eigen vermogen beschikken, zij kunnen en willen immers geen aandelen uitgeven.
Verkeerde prikkel
De renteaftrekbeperking wordt bepaald aan de hand van de winst. Aedes is van mening dat daarmee corporaties een volledig verkeerde prikkel krijgen. Het is geen strafmaatregel op solvabiliteit maar juist een strafmaatregel op rentabiliteit. Maatschappelijke ondernemingen worden fiscaal aangezet meer winst te maken, ten koste van de sociale huisvesting.
Aedes: juridisch verder uitzoeken
Aedes heeft bij de wetsbehandeling van ATAD1 herhaald beargumenteerd dat het doel van de Europese richtlijn absoluut niet past bij woningcorporaties. Maar het gaat corporaties wel honderden miljoenen euro per jaar kosten. De Nederlandse overheid heeft echter steeds gesteld geen mogelijkheden te zien om corporaties uit te zonderen. Korving en De Ruiter bestrijden in het Weekblad Fiscaal Recht die visie. Aedes roept de politiek op het uitzonderen van woningcorporaties in het licht van Europese jurisprudentie verder uit te zoeken.
