In Leeuwarden heeft Elkien 177 monumentale woningen in de Hollanderwijk direct achter het station. Vroeger woonde daar onder andere het spoorwegpersoneel. Deze pittoreske huisjes zijn gebouwd vanaf 1917 en hebben de status van rijksmonument en beschermd stadsgezicht. Dit betekent dat je de woningen niet zo maar mag aanpassen of verduurzamen.
‘Als corporatie zijn we trots op deze woningen. We hebben een bepaalde verantwoordelijkheid voor het in stand houden van historisch erfgoed’, zegt Bootsma. ‘En aan de andere kant hebben wij ook een verantwoordelijkheid voor onze huurders. Een woning moet veilig en gezond zijn en met de energie- en klimaatcrisis wil je er alles aan doen om woningen ook energiezuinig te maken.’ Elkien kreeg klachten van huurders over vocht en schimmel in de woningen. Ook bleek dat de dakpannen slecht waren. ‘Daar moet je iets mee.’
Met de klachten in het achterhoofd is Elkien de staat van de woningen gaan inventariseren. Het uitgangspunt was om de klachten op te lossen en waar mogelijk energetische verbeteringen uit te voeren, zodat de woningen weer klaar zijn voor de toekomst. Vervolgens ging de corporatie in gesprek met de huurdersvereniging én met Monumentenzorg. ‘We legden ze voor wat er aan de hand was en wat er nodig was om onze bewoners weer goed te kunnen laten wonen. Samen gingen we op zoek naar mogelijke oplossingen.’
Hoe verduurzaam je rijksmonumenten?
‘De gekozen aannemer voor dit project is gespecialiseerd in werkzaamheden aan monumenten. Door kennis te bundelen komen er ideeën en oplossingen. Zo hebben we gekozen voor vacuümglas. Dat isoleert nog beter dan HR++ glas. En door de geringe dikte blijven de historische details van de ramen behouden. Voor de dakpannen vonden we uiteindelijk een fabriek in Sneek die geglazuurde dakpannen voor ons kon produceren.’
Elkien vindt het belangrijk dat de wijk zijn authentieke karakter houdt. Sommige woningen hebben compleet nieuwe vloeren gekregen en de daken zijn geïsoleerd met behoud van het dakbeschot. ‘Het was best ingrijpend voor onze bewoners, zij moesten hun woningen voor een aantal dagen verlaten. Maar daar kregen ze wel echt wat voor terug. Deze woningverbetering is toekomstbestendig. Ik verwacht dat we de komende 30 jaar geen ingrijpende aanpassingen hoeven te doen in deze wijk. Het energielabel is van D naar A+ gegaan. Dat scheelt een hoop op de energierekening.’
Alle ingrepen vragen een flinke investering van Elkien. Het project is gestart in 2022 en wordt volgend jaar afgerond. In de tussentijd zijn de prijzen voor materialen ook nog eens flink gestegen. ‘Dankzij de energetische verbeteringen hebben onze bewoners nu veel lagere energielasten. Terwijl de investering en labelstappen niet worden doorberekend in de huurprijs.’
De woning of de bewoner?
De vraag is natuurlijk of de strenge regelgeving voor rijksmonumenten en beschermd stadsgezicht nog wel houdbaar is, nu veel Nederlanders te maken hebben met energiearmoede en we de CO2-uitstoot flink moeten terugbrengen om de klimaatdoelstellingen te halen. ‘Monumentenzorg houdt zich bezig met het behoud van monumenten en niet met betaalbaarheid of klimaatdoelstellingen. Wij zijn er voor onze bewoners, wij beloven hun een goed thuis. Gelukkig kom je met goed overleg en serieus naar elkaar luisteren, een heel eind. Maar inderdaad, het blijft een spagaat.’
