Hoe kwamen de Nationale Prestatieafspraken 2025-2035 tot stand?

De Actieagenda Wonen is in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2021 opgesteld door Aedes en 33 andere organisaties die dagelijks bezig zijn met wonen, bouwen, zorg en welzijn. Allen met de idee dat iedereen in Nederland in een huis moet kunnen wonen waarin hij of zij zich thuis voelt. De Actieagenda Wonen omvat concrete voorstellen voor 10 jaar. Veel van de voorstellen uit de Actieagenda zijn daarna opgenomen in het regeerakkoord van het kabinet Rutte 4 (december 2021). Vervolgens zijn de plannen die woningcorporaties betreffen in juni 2022 opgenomen in de Nationale Prestatieafspraken tussen kabinet, Aedes, Woonbond en VNG.

Door het afschaffen van de verhuurderheffing per 1 januari 2023 kwam er bij corporaties jaarlijks circa € 1,7 miljard aan investeringsruimte vrij. Hiermee werd de basis gelegd voor het realiseren van ambitieuze doelen op het gebied van nieuwbouw, verduurzaming, renovatie en leefbaarheid. Op 30 juni 2022 tekende Aedes samen met de Woonbond, VNG en het Rijk de Nationale Prestatieafspraken Volkshuisvesting. 

Om inzicht te krijgen in de vele opgaven en middelen van corporaties lieten 3 ministeries (BZK, Financiën en EZK) en Aedes samen een onderzoek uitvoeren naar de huidige en toekomstige financiële situatie bij corporaties. Het onderzoek liet zien dat woningcorporaties hun maatschappelijk opgaven niet volledig kunnen oppakken en dat ze tot 2035 zo’n € 30 miljard euro tekort komen. Zelfs als ze tot de grenzen van hun financiële mogelijkheden gaan. 

Ondanks nieuw beleid, nieuwe wetsvoorstellen, Woondeals en Prestatieafspraken ging de uitvoering van alle (nieuw)bouwambities niet snel genoeg. De praktijk stuitte op allerlei belemmeringen die versnelling in de weg zaten en het investeringsklimaat verslechterde. Daarom sloegen  12 bij woningbouw betrokken partijen opnieuw de handen ineen en stelden zij  de Uitvoeringsagenda Wonen op. Daarin staat wat deze partners kunnen en willen doen om  wél sneller jaarlijks 100.000 toekomstbestendige woningen te realiseren. En wat ze daarbij van het Rijk nodig hebben. 

De Uitvoeringsagenda werd 19 februari 2024 gepresenteerd, ondertekend door de partners en overhandigd aan meerdere Kamerleden tijdens een Woontop.

Zoals afgesproken bij de NPA-onderhandelingen in 2022, zouden de landelijke prestatieafspraken na 2 jaar waar nodig worden aangepast naar de nieuwe realiteit. Deze onderhandelingen startten in het voorjaar van 2024 en leidden tot de Nationale Prestatieafspraken 2025-2035. Dit keer niet ondertekend door de Woonbond, maar door het Kabinet (onder leiding van Dick Schoof), VNG en Aedes tijdens de Woontop van VRO-minister Mona Keijzer op 11 december 2024.  

Voor de nieuwe Nationale Prestatieafspraken is een financieel kader ontwikkeld: het Duurzaam Prestatiemodel (DPM). Dit model bewaakt of er landelijk voldoende middelen zijn om de afgesproken opgave te kunnen financieren. Ook moeten corporaties genoeg middelen overhouden om hun woningen goed te onderhouden. Dit geeft woningcorporaties meer zekerheid over hun financiële positie op de lange termijn. Als er een tekort ontstaat, volgt overleg over oplossingen. In 2025 worden maatregelen uitgewerkt die genomen kunnen worden als blijkt dat het duurzaam prestatiemodel niet meer sluit.  

Parallel aan de ontwikkeling van het Duurzaam Prestatiemodel is ook de Werkwijze Solidariteit Woningcorporaties opgesteld. ‘We voelen ons samen verantwoordelijk voor huurders en woningzoekenden in het hele land. Daarom werken woningcorporaties samen en helpen we elkaar als dat nodig is’, aldus Aedes-voorzitter Martin van Rijn. Tijdens het najaarscongres van Aedes op 21 november 2024 werd de werkwijze Solidariteit aangenomen.