Wie is verantwoordelijk voor de warmtetransitie?
Gemeenten hebben de regierol in de warmtetransitie. Buurten, wijken en dorpskernen worden in de loop naar 2050 aangesloten op een duurzaam warmtealternatief. Om tot een keuze te komen wanneer, welke buurt of wijk van het aardgas af gaat en welk warmtealternatief wordt toegepast, hebben gemeenten in 2021 een Transitievisie Warmte opgesteld. Hiervoor hebben zij gebruikgemaakt van de zogenoemde Startanalyse, die PBL in 2020 voor alle gemeenten in Nederland heeft opgesteld. Daarin staat wat voor welke buurt/wijk het alternatief is voor aardgas, met de laagste maatschappelijke kosten. Dat wil zeggen: ‘onder de streep’ de laagste kosten voor de maatschappij. Wat in de praktijk het beste alternatief is, hangt onder andere af van aanwezige warmtebronnen, woningtypen, de (toekomstige) warmtevraag van de woningen, de dichtheid van de bebouwing en de infrastructuur. PBL heeft de Startanalyse geactualiseerd.
Met de Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (Wgiw) wijzigt de Omgevingswet en verandert de naam Transitievisie Warmte in Warmteprogramma. Doordat het Warmteprogramma is opgenomen in de Wgiw, heeft het een wettelijke basis. De Wgiw gaat op 1 januari 2026 in.
Gemeenten zijn verplicht om uiterlijk 31 december 2026 een Warmteprogramma te hebben opgesteld, dit programma moet zijn vastgesteld door de gemeenteraad. Wanneer welk gebied aan de beurt is, welk warmtealternatief wordt voorzien en of de gemeente gebruikmaakt van haar aanwijsbevoegdheid, leggen gemeenten vast in dit document, dat om de 5 jaar wordt vernieuwd. Het NPLW heeft een handreiking opgesteld voor gemeenten over hoe zij een warmteprogramma kunnen opstellen en wat er zoal in moet staan. In 2025 bieden zij een ondersteuningsprogramma aan gemeenten om hen hierin te begeleiden. Aan een aantal sessies kunnen ook corporaties deelnemen.
Wat betekent de warmtetransitie voor woningcorporaties?
Hoewel gemeenten de regierol hebben in de warmtetransitie, zullen ook corporaties een steentje moeten bijdragen. Corporaties hebben immers veel informatie over vastgoed, die relevant is voor de warmtetransitie. Daarnaast hebben corporaties hun eigen plannen. Woningcorporaties hebben een groot belang bij de keuzes die gemeenten maken voor de alternatieve warmtebron. De keuzes voor een duurzaam warmtealternatief en het moment waarop de transitie wordt gemaakt, zijn immers van grote invloed op het woningbezit en de investeringen die je als corporatie zult moeten doen.
Wat kun je als corporatie nu al doen?
Het is verstandig om je als corporatie goed voor te bereiden op de samenwerking met de gemeente. Bijvoorbeeld met een goed beeld van het vastgoed in je buurten en wijken en van het effect van bepaalde keuzes voor alternatieve warmtebronnen op jouw bezit. Zoals welke ingrepen en investeringen waar en wanneer nodig zijn en of die aansluiten op bestaande plannen van jouw corporatie. Daarvoor kun je de Aedes Routekaart gebruiken.
Met de routekaart kun je de status van jouw bezit en je geplande onderhouds- en verduurzamingsplannen in kaart brengen. Je krijgt inzicht in wat welke scenario’s (qua warmtetransitie) voor jouw bezit betekenen. Dat kan nu al op basis van de Transitievisie Warmte van jouw gemeente.
Daarnaast is het goed om te weten met wie je om tafel moet om betrokken te worden bij de totstandkoming van het warmteprogramma en om goede afspraken te maken over de praktische uitvoering van de warmtetransitie. Een soepele warmtetransitie vraagt om nauwe samenwerking tussen alle betrokken partijen: de gemeente, maar ook bijvoorbeeld de netbeheerder in jouw regio en de warmteleveranciers.
Handige hulpmiddelen
Binnen het kennisprogramma van Aedes zijn er verschillende hulpmiddelen en informatiebronnen die je kunt gebruiken bij de warmtetransitie:
- Startmotorkader warmtenetten
- Aedes Routekaart, met specifiek de buurtrapportage
- Samen versnellen met warmtenetten
- In ontwikkeling: Handreiking samenwerken in de warmtetransitie (met gemeenten)
- Praktijkvoorbeelden aardgasvrije technieken, kijk op Aedes.nl/verduurzaming
- Beleid en regelgeving (Warmtewet/WGIW/WCW), kijk op Aedes.nl/verduurzaming
- Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie
Verder vind je op Aedes.nl relevante bijeenkomsten die je helpen bij de warmtetransitie. Dat zijn bijeenkomsten van Aedes of van onze partnerorganisaties. We nodigen regelmatig samenwerkingspartners, zoals netbeheerders en woningcorporaties, uit om aanwezig te zijn bij de bijeenkomsten. Tijdens de bijeenkomsten is er ruimte om met hen in gesprek te gaan en samen te werken.
Komende maanden organiseert NPLW regionale bijeenkomsten voor corporaties en gemeenten:
Vragen?
Heb je nog vragen over de warmtetransitie of heb je extra ondersteuning nodig? Stuur een mail naar Jonne Siemens of Brigit de Werd-van Herpen, adviseurs Sectorontwikkeling.