De overheid moet gelijke kansen bieden bij gronduitgifte

Het is volgens de Hoge Raad dus niet toegestaan voor overheidsinstellingen, zoals een gemeente, om zomaar een contract met 1 partij te sluiten, zonder dat andere partijen hun interesse kunnen tonen. Dat is niet alleen het geval als die partijen zich al gemeld hebben, maar ook als redelijkerwijs te verwachten is dat er meer gegadigden zijn. De selectie moet vervolgens objectief, toetsbaar en redelijk zijn.

Deze aanbiedingsplicht geldt niet wanneer bij voorbaat duidelijk is dat er echt maar 1 serieuze partij in aanmerking komt voor de aankoop. Dan hoeft de overheid geen selectieprocedure te volgen. Wel moet de overheid ruim van te voren bekendmaken dat er een voornemen tot verkoop is. Dat is belangrijk vanwege openbaarheid en transparantie. Daarbij moet de overheid motiveren waarom er maar 1 serieuze gegadigde zou zijn die voor de koop in aanmerking komt.

Deze uitzondering maakt het dus niet helemaal onmogelijk dat een gemeente, bij uitgifte van grond bestemd voor de bouw van sociale huurwoningen, 1-op-1 met een corporatie zaken doet. In een factsheet van het ministerie van BZK staat bovendien dat een overheidslichaam van een koper kan verlangen zich te conformeren aan bijzondere eisen. Zoals bijvoorbeeld percentages sociale huur, sociale koop of middenhuur.

Dergelijke criteria kan op voorhand de kring van potentiële partijen beperken die kunnen meedoen aan de selectieprocedure. De gemeente moet dan wel beleid hebben geformuleerd waarin die bijzondere eisen zijn opgenomen.

Corporaties kunnen gemeenten helpen bij het formuleren van beleid gericht op de bouw en het beheer van sociale huurwoningen. Ook kunnen zij helpen bij het verantwoorden van de keuze om de grond alleen aan de corporatie aan te bieden.

Diverse specialistenvinden dat corporaties de eerstaangewezen partij zijn als de bouwopgave voor een locatie uit sociale woningbouw bestaat. Een van hen is hoogleraar Arjan Bregman van het Instituut voor Bouwrecht. Volgens hem is ‘het zijn van een toegelaten instelling met een bijzondere taak van de sociale woningvoorraad’, een helder objectief criterium om grond alleen aan zo’n partij aan te bieden. Als meerdere corporaties interesse hebben, moeten zij allemaal een kans krijgen om een aanbieding op de grond te doen.

Arjan Bregman beantwoordde diverse vragen over dit onderwerp tijdens een webinar op 7 december 2021.

Meer informatie over de gevolgen van deze uitspraak is te lezen op website van de Vereniging van Grondbedrijven en op de website van de Rijksoverheid.